مجموعه تخت جمشید مهم‌ترین اثر به جا مانده از دوران با شکوه هخامنشی است که در سال ۵۱۸ هجری قمری به دستور داریوش بزرگ در زمینی به ابعاد ۱۲۵۰۰۰ متر مربع ساخته شد تا یکی از شاهکار‌های معماری جهان توسط معماران زبردست آن زمان و به نام ایرانیان رقم بخورد.
این اثر بی‌همتا در حمله یونان به ایران توسط اسکندر مقدونی سردار یونانی به آتش کشیده شد اما ویرانه‌های آن در مرودشت شیراز هنوز هم میزبان گردشگران فراوانی از گوشه و کنار جهان است. این بنای با شکوه در سال ۱۹۷۹ در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. در این مطلب از گت بیلیت به بررسی مجموعه تخت جمشید می‌پردازیم.
تخت جمشید
تاریخچه تخت جمشید
همانطور که بیان کردیم داریوش در نظر داشت تا پایتختی عظیم برای هخامنشیان بسازد که در هیچ کجای دنیا همانند نداشته باشد. بنابراین معمارانی ماهر از سرتاسر جهان را فراخواند تا در جلگه مرودشت بنایی با شکوه به عنوان پایتخت هخامنشیان خلق کنند. این بنا در ابتدا به پارسه یا پرسه پولیس یا پرسپولیس شهرت داشت سپس در دوره ساسانیان لقب صد ستون و در دوره اسلامی با القابی چون چهل ستون و تخت سلیمان خطاب قرار داده شد بعد‌تر نیز به علت عدم آگاهی مردم از پیشینه‌ی تاریخی بنا آن را به جمشید پادشاه زمان نسبت دادند و لقب تخت جمشید را بر روی آن گذاشتند.
در دوره هخامنشی اقامتگاه‌های مختلفی برای هر فصل وجود داشت و تخت جمشید به عنوان اقامتگاه بهاری و محل برگزاری جشن باستانی نوروز مورد استفاده قرار میگرفته است. علاوه بر داریوش، خشایار شاه و اردشیر یکم که به ترتیب فرزند و نوه‌ی داریوش بوده‌اند نیز بنا‌های ارزشمندی به این مجموعه اضافه کردند که در مجموع ۱۸۰ سال ساخت و تجهیز این بنای هنری به طول انجامید و در نهایت پس از ۲۰۰ سال به دست اسکندر مقدونی به ویرانه تبدیل شد.
علت سوزاندن تخت جمشید توسط اسکندر مقدونی چه بود؟
گمانه‌های زنی‌های فراوانی از علت به آتش کشیده شدن تخت جمشید توسط اسکندر وجود دارد اما برخی از روایات بیانگر این است که اسکندر به بهانه‌ی انتقام‌جویی و تحقیر ایرانیان دست به چنین اقدامی زده است. برخی دیگر نیز این عمل را به معشوقه اسکندر نسبت می‌دهند و او را مقصر اصلی ماجرا می‌دانند.
قسمت‌های مختلف مجموعه تخت جمشید
پلکان ورودی
در قسمت شمالی تخت جمشید دو ردیف پلکان متقارن که هر کدام ۱۱۱ پله دارند قرار گرفته است که به عنوان ورودی مجموعه به شمار می‌رفته است. پاخیز این پله کوتاه ساخته شده تا سواره نظام به راحتی بتواند از آن‌ها بالا بیاید البته برخی دیگر نیز معتقدند علت این سبک معماری در طراحی پله‌ها سهولت هم‌گام شدن و همراهی بزرگان در طول زمان پیمودن پله‌ها است. همچنین نباید این نکته را نادیده گرفت که اکثر بزرگان و مشاوران آن زمان از ریش سپیدان سالخورده بوده‌اند و شاید همین موضوع علت کوتاه بودن پاخیزپله‌ها بوده است تا آن‌ها نیز به راحتی بتوانند این پله‌ها را طی کنند.
تخت جمشید
کاخ آپادانا
این کاخ قدیمی‌ترین کاخ در مجموعه تخت جمشید به شمار می‌آید که در سال ۵۱۵ پیش از میلاد به دستور داریوش ساخته شد و سی سال ساخت آن به طول انجامید. در آن زمان از این کاخ به عنوان محل برگزاری جشن‌های باستانی و همچنین محل پذیرایی از نمایندگان کشور‌های دیگر استفاده میشده است.
این کاخ باشکوه بر ۷۲ ستون استوار بوده است که هم اکنون تنها ۱۴ ستون از آن باقی‌مانده است. همچنین گفته می‌شود این کاخ از طریق پلکانی با کاخ تچرا و کاخ آینه ارتباط داشته است.
در صورتی که قصد سفر از اصفهان به شیراز را دارید میتوانید بلیط هواپیما اصفهان شیراز را به صورت 24 ساعته از گت بیلیت خریداری کنید.
کاخ تچر
این کاخ، کاخ شخصی داریوش به شمار میامده است و در کتیبه که در این محل قرار دارد نام داریوش به عنوان موسس آن آمده است البته خشیارشاه و اردشیر دوم نیز قسمت‌هایی به این مجموعه افزودند.
کاخ هدیش
این کاخ که در مرتفع‌ترین قسمت تخت جمشید بنا شده است به عنوان کاخ اختصاصی خشایار شاه به شمار می‌رفته است. گفته می‌شود آتش‌سوزی تخت جمشید از این کاخ آغاز شده است و با توجه به نفرت یونانیان از خشایارشاه، به علت به آتش کشیدن آتن، جرقه‌های اولیه آتش را از اینجا روشن کرده‌اند.
به علت ویرانی‌های گسترده در این کاخ اطلاعات زیادی از آن موجود نیست اما گفته می‌شود علت نامگذاری این کاخ به این گونه همسر دوم خشایار شاه بوده است که هدیش نام داشته است.
کاخ صد ستون
این کاخ بزرگ‌ترین کاخ تخت جمشید به شمار می‌آید که در مدت ۲۰ سال و به دستور خشایارشاه ساخته شده است و در زمان اردشیر یکم ساخت آن به پایان رسید. این بنا که مساحتی بالغ بر ۴۶۰۰۰ متر مربع داشته است بر روی صد ستون به ارتفاع ۱۴ متر استوار بوده است.
کاخ شورا
از دیگر کاخ‌های مجموعه تخت جمشید کاخ شورا است در این محل کتبیه‌ای یافت شده است که سر انسان که بر روی آن حکاکی شده است. در ایران باستان سر انسان نماد تفکر و مشورت بوده است بنابراین احتمالا این کاخ محل مشورت پادشاه با بزرگان بوده است.
کاخ سه دری یا کاخ مرکزی
این کاخ از طریق سه درگاه به کاخ‌های دیگر مجموعه مرتبط بوده است و به همین دلیل به آن کاخ سه دری یا کاخ مرکزی می‌گویند. نقش برجسته‌های این کاخ بسیار زیبا و جالب توجه است که از جمله آن‌ها می‌توان به سربازان به لباس‌های پارسی و مادی، نقوش نجیب‌زادگان که شاخه گل نیلوفر آبی در دست دارند و نقش نگار‌ه‌ای از اردشیر یکم با ریشی بلند که گل نیلوفر آبی در دست چپ خود دارد و در حال بالا رفتن از پله‌ها است اشاره کرد.
تخت جمشید
موزه مجموعه تخت جمشید
قدیمی‌ترین بنا تخت جمشید که پس از بازسازی در سال ۱۳۱۱ به عنوان موزه افتتاح شد. سر در ورودی موزه از هشت ستون چوبی با سر ستون گاو دو سر ساخته شده است و موزه شامل دو نگارخانه، یک تالار و یک ایوان است. کاوش‌های یافت شده از مجموعه تخت جمشید در این موزه نگهداری می‌شود و رنگ‌های به کار رفته در دیوار‌های موزه بیانگر رنگ‌های قرمز و زردی بوده است که به مرور زمان در مجموعه تخت جمشید از بین رفته‌اند.
برخی از شگفتی‌های تخت جمشید
- برداشت‌های گوناگون از میان گل نبشته‌هایی که از تخت جمشید یافت شده گویای از این مطلب است که در آن زمان به کارگران حقوق تعلق میگرفته است و زنان نیز از حقوق و ارث برابر با مردان برخوردار بوده‌اند. از دیگر شگفتی‌های برابری اجتماعی در آن دوران می‌توان به حقوق زایمان و برخوداری کودکان از حمایت‌های اجتماعی اشاره نمود.
- آبراهه‌های زیرزمینی از دیگر معماری‌های شگرف تخت جمشید به شمار می‌آید. این آبراهه‌ها که طولی بالغ بر دو کیلومتر داشته‌اند گاه تا عمق ۹ متری سنگ‌های بزرگ تراشیده و نفوذ کرده‌اند تا آبی بدون گل و لای را تامین کنند.
- از دیگر شگفتی‌های تخت جمشید تخت سنگ‌های بزرگی است که از معادن استخراج میشده است و پس از کنده‌کاری های لازم به تخت جمشید منتقل میشده است. گاه وزن این تخته سنگ‌ها ۲۵۰ تن بوده است.
- ارتفاع سر درها و ارتفاع ستون‌ها در تخت جمشید دارای نسبت طلایی است. این نسبت یکی از مهم‌ترین نسبت‌های علم هندسه به شمار می‌آید که در آن نسبت بخش بزرگتر به بخش کوچکتر به نسبت کل به بخش بزرگتر برابر است.
- ستون‌ها مجموعه تخت جمشید نیز شگفتی دیگری از این مجموعه به شمار می‌آیند. این ستون‌ها بدنه‌ای چوبی دارند اما سر ستون‌های آن‌ها از جنس سنگ با نمادهای شیر و گاو هستند. این چوب‌ها از درختان تنومند لبنانی و ساج هندی می‌باشند.
تخت جمشید
پرسش‌های متداول
در این بخش به تعدادی از سوالات عزیزانی که قصد سفر به مجموعه تخت جمشید را دارند پاسخ می‌دهیم.
1. آدرس و مسیر دسترسی تخت جمشید چیست؟
تخت جمشید در ۵۷ کیلومتری شیراز و در نزدیکی مرودشت واقع شده است. میتوانید از طریق هواپیما به شیراز رفته و سپس فاصله کوتاه شیراز به مرودشت را طی کنید.
2. ساعات بازدید مجموعه تخت جمشید چگونه است؟
این مجموعه از ساعت ۸ صبح تا ۵:۳۰ عصر آماده خدمترسانی به گردشگران محترم است همچنین قیمت ورودی مجموعه ۳۰ هزار تومان میباشد.
3. بهترین زمان سفر به تخت جمشید چه زمانی است؟
نوروز، بهار و تابستان بهترین زمان سفر به مجموعه تخت جمشید میباشد. همچنین در این بازه برنامه‌های جذاب و مفرحی در مجموعه برگزار می‌گردد که تماشای آن‌ها خالی از لطف نیست.
خیلی خوبه که در مورد تمدن تاریخی ایران بزرگ نوشتید. امیدوارم بیش از پیش نسبت به این حوزه توجه فرمایید.
صحبت درباره تمدن ایران عزیز مبحث بسیار پیچیده و گسترده ای است با این وجود سعی ما بر آن است که سهم خود را در معرفی این کهن تمدن به بهترین شکل ایفا کنیم.
داستان هایی وجود داره که تخت جمشید به خاطر نام شاه جمشید بزرگ این گونه نام گذاری شده.